ارتفاع ساختمان مسکونی

همان‌طور که می‌دانید ساختمان‌ها در هشت گروه طبقه‌بندی می‌شوند. در مقررات ملی ساختمان، حداکثر ارتفاع مجاز هر ساختمان مطابق جدول زیر محاسبه می‌شود:

نکته مهم: این جدول برای آن دسته از ساختمان‌های مسکونی است که طبقه همکف آن‌ها پارکینگ و یا با کاربری مسکونی باشد. چنانچه کاربری طبقه همکف تجاری، خدماتی و… باشد، اعداد این جدول می‌تواند تغییر کند.

ارتفاع ساختمان مسکونی یک طبقه

حداکثر ارتفاع مجاز برای ساختمان‌های مسکونی یک طبقه که فاقد زیرزمین با پنجره نورگیر از نما باشند، 4/90 متر است. اگر ساختمان یک طبقه دارای زیرزمین با پنجره نورگیر از نما باشد، در آن‌صورت طبق مقررات ملی ساختمان، حداکثر ارتفاع مجاز این ساختمان 5/80 متر خواهد بود.

ارتفاع ساختمان مسکونی دو طبقه

حداکثر ارتفاع ساختمان مسکونی دو طبقه نیز بسته به اینکه زیرزمین با پنجره نورگیر از نما داشته باشند یا نداشته باشند، متفاوت خواهد بود. حداکثر ارتفاع مجاز برای ساختمان‌های دو طبقه بدون زیرزمین با پنجره نورگیر از نما 8/10 متر است. چنانچه ساختمان دو طبقه دارای زیرزمین با پنجره نورگیر از نما باشد، در آن‌صورت حداکثر ارتفاع مجاز این ساختمان 9 متر خواهد بود.

ارتفاع ساختمان مسکونی سه طبقه

حداکثر ارتفاع مجاز ساختمان‌های مسکونی سه طبقه بدون زیرزمین با پنجره نورگیر از نما 11/30 متر می‌باشد. اگر ساختمان سه طبقه دارای زیرزمین با پنجره نورگیر از نما باشد، حداکثر ارتفاع مجاز آن طبق مقررات ملی ساختمان 12/20 متر خواهد بود.

ارتفاع ساختمان مسکونی چهار طبقه

ساختمان‌های چهار طبقه نیز در دو حالت دارای زیرزمین با پنجره نورگیر از نما و فاقد زیرزمین با پنجره نورگیر از نما متفاوت خواهد بود. حداکثر ارتفاع مجاز برای ساختمان‌های مسکونی چهار طبقه بدون زیرزمین با پنجره نورگیر از نما 14/50 متر و برای ساختمان‌های مسکونی چهار طبقه دارای زیرزمین با پنجره نورگیر از نما 15/40 متر است.

ارتفاع ساختمان مسکونی پنج طبقه و بیشتر

در مقررات ملی ساختمان، ارتفاع ساختمان مسکونی پنج طبقه، شش طبقه و هفت طبقه (ساختمان‌های گروه 6 و 7)، فارغ از اینکه دارای زیرزمین باشند یا زیرزمین نداشته باشند، بسته به تعداد طبقات و سایر ضوابط و مقررات، حداکثر ارتفاع مجاز 23 متر پیش‌بینی شده است.

نکته: حداکثر ارتفاع ساختمان‌های بیشتر از 7 طبقه یا ساختمان‌هایی که بیشتر از 23 متر ارتفاع دارند (ساختمان‌های گروه 8)، ضوابط و مقررات خاص خودش را دارد که در شهرها و مناطق مختلف متفاوت است.

نحوه محاسبه ارتفاع ساختمان مسکونی در آزمون نظام مهندسی

همان‌طور که در بالا مشاهده کردید، در مقررات ملی ساختمان، حداکثر ارتفاع ساختمان مسکونی، برای ساختمان‌های مختلف مشخص شده است. بیشترین نوع ساختمانی که ما در آزمون طراحی معماری نظام مهندسی با آن سروکار داریم، ساختمان‌های گروه 4 و 5، یعنی ساختمان‌های سه طبقه و چهار طبقه هستند. اما مبنای محاسبه ارتفاع ساختمان چیست؟

براساس فصل دوم از مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، مبنای محاسبه ارتفاع ساختمان، فاصله تراز قائم متوسط کف معبر مجاور تا متوسط ارتفاع بام شیب‌دار و یا بالاترین نقطه جان‌پناه الزامی در بام‌های مسطح است.

نکته مهم: در هنگام محاسبه ارتفاع ساختمان، باید به شیب خیابان توجه کنید. در خیابان‌های شیب‌دار، حتما باید متوسط تراز دو طرف ساختمان را به‌عنوان نقطه شروع ارتفاع ساختمان در نظر بگیرید.

بنابراین برای محاسبه ارتفاع ساختمان، چهار حالت مختلف می‌تواند وجود داشته باشد:

1. ساختمان دارای بام مسطح باشد و معبر مجاور نیز مسطح باشد.
2. ساختمان دارای بام مسطح باشد ولی معبر مجاور شیب‌دار باشد.
3. ساختمان دارای بام شیب‌دار باشد و معبر مجاور مسطح باشد.
4. ساختمان دارای بام شیب‌دار باشد و معبر مجاور هم شیب‌دار باشد.

محاسبه ارتفاع ساختمان در بام مسطح

ارتفاع ساختمان مسکونی در ساختمان‌های با بام مسطح برابر است با فاصله عمودی تراز متوسط کف معبر مجاور تا بالاترین نقطه جان‌پناه بام.
بنابراین در محاسبه ارتفاع ساختمان با بام مسطح، حتما باید ارتفاع جان‌پناه را هم در نظر گرفت. حداقل ارتفاع جان‌پناه از کف بام 1/10 متر است.

محاسبه ارتفاع ساختمان در بام شیب‌دار

ارتفاع ساختمان مسکونی در ساختمان‌های با بام شیب‌دار برابر است با فاصله عمودی تراز متوسط معبر مجاور تا متوسط ارتفاع بام شیب‌دار.
منظور از متوسط ارتفاع بام شیب‌دار، میانگین فاصله شروع و انتهای شیب می‌باشد.

نکته: همان‌طور که در شکل‌های زیر می‌بینید، وجود یا عدم وجود زیرزمین، تأثیری در محاسبه ارتفاع کلی ساختمان ندارد.

نمونه محاسبه ارتفاع ساختمان در آزمون نظام مهندسی

در یکی از آزمون‌های طراحی معماری نظام مهندسی سوال زیر داده شده و از داوطلب خواسته شده بود، ارتفاع این ساختمان را محاسبه کند.

همان‌طور که در شکل می‌بینید، ارتفاع ساختمان مسکونی در قسمت کم ارتفاع آن 10 متر و سقف ساختمان شیب‌دار با زاویه 45درجه است. عرض زمین 6 متر و اختلاف ارتفاع دو طرف زمین 4 متر است.
برای جواب دادن به این سوال و محاسبه ارتفاع ساختمان، باید ارتفاع ساختمان در قسمت کم آن را با متوسط ارتفاع شیب معبر مجاور و ارتفاع متوسط سقف شیب‌دار جمع کنیم.

طبق تعاریفی که در بالا ذکر کردیم، ارتفاع این ساختمان برابر است با فاصله عمودی تراز متوسط معبر مجاور تا متوسط ارتفاع بام شیب‌دار. یعنی فاصله نقطه A تا نقطه B

در صورت سوال، ارتفاع ساختمان مسکونی در قسمت کمتر آن 10 متر داده شده است.
با توجه به اینکه اختلاف ارتفاع دو طرف زمین 4 متر است، بنابراین تراز متوسط معبر مجاور برابر با 2 متر خواهد بود.
اما برای محاسبه متوسط ارتفاع سقف شیب‌دار، از آنجا که عرض زمین 6 متر و زاویه شیب بام، 45درجه است، بنابراین فاصله عمودی نقطه شروع و انتهای شیب، 3 متر خواهد بود که باید این عدد را تقسیم بر 2 کنیم تا ارتفاع متوسط سقف شیب‌دار بدست بیاید. با این حساب ارتفاع متوسط سقف شیبدار برابر با 1/5 متر خواهد بود.
حالا برای محاسبه ارتفاع کلی ساختمان کافی است اعداد بدست آمده را با هم جمع کنیم:

H = 10 + (4/2) + (3/2) = 13/5

همانطور که مشاهده کردید، ارتفاع این ساختمان برابر با 13/5 متر است.

جمع‌بندی محاسبه ارتفاع ساختمان مسکونی

همان‌طور که مشاهده کردید، برای محاسبه ارتفاع ساختمان مسکونی، ابتدا باید ببینیم ساختمان مورد سوال در کدام گروه ساختمانی قرار می‌گیرد. سپس بسته به اینکه ساختمان مورد نظر دارای بام مسطح یا بام شیب‌دار است، طبق مواردی که یاد گرفتید، ارتفاع ساختمان را محاسبه کنید.
در محاسبه ارتفاع ساختمان مسکونی، حتما سه نکته مهم زیر را در نظر داشته باشید:

1. چنانچه خیابان شیب‌دار بود، حتما تراز متوسط معبر را برای نقطه شروع محاسبه ارتفاع ساختمان در نظر بگیرید.
2. چنانچه سقف مسطح بود، بالاترین نقطه جان‌پناه را برای نقطه پایان ارتفاع ساختمان در نظر بگیرید.
3. چنانچه سقف شیب‌دار بود، متوسط ارتفاع سقف شیب‌دار را برای نقطه پایان ارتفاع ساختمان در نظر بگیرید.