تراکم ساختمانی و اهمیت آن

تراکم ساختمانی چیست؟

فرض کنید شما در یک آپارتمان که در یک کوچه 10 متری واقع شده است زندگی می‌کنید اگر در این کوچه به‌طور متوسط 20 قطعه تفکیکی موجود باشد و در هر قطعه ساختمانی 4 طبقه وجود داشته باشد حدوداً 80 تا 100 خانواده در این کوچه زندگی می‌کنند. تصور کنید که روز اول مهر هر خانواده تصمیم بگیرد فرزند دانش‌آموز خود را با اتومبیل شخصی خود به مدرسه برساند! شما در این کوچه ساعت 8 صبح با حجم انبوه اتومبیل و رفت‌وآمد مواجه خواهید شد. یکی از مهم‌ترین مسائلی که بسیاری از افراد ساکن در شهر با آن روبرو هستند مسئله تراکم است. همه ما هرروز چند بار واژه تراکم را می‌شنویم ولی معنای درست آن را که در معماری و شهرسازی استفاده می‌شود نمی‌دانیم. نخستین معنایی که هر کس بعد از شنیدن کلمه تراکم در ذهن خود تصور می‌کند، انباشتگی و فشردگی است. تراکم به‌عنوان مقیاس اندازه‌گیری، جایگاه ویژه و گسترده‌ای در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های شهری دارد. تراکم‌ها بر اساس نوع و جنس واحد اندازه‌گیری به دو دسته تقسیم می‌شوند: الف) تراکم جمعیتی که با واحد نفر در هکتار مشخص می‌شود. ب) تراکم ساختمانی که معمولاً به‌صورت درصد بیان می‌شود. اصولاً تراکم‌ها در بازه وسیعی طبقه‌بندی می‌شوند. به‌عنوان مثال تراکم جمعیتی به معنای جمعیت ساکن در واحد سطح است که با واحد نفر در هکتار مشخص می‌شود. تراکم کلی مسکونی از نسبت جمعیت شهر بر بخش‌های ساخته‌شده شهر به دست می‌آید. سطح ساخته‌شده شامل کلیه کاربری‌های موجود در شهر، از مسکونی تا تفریحی و امثال آن است.

تراکم ناخالص مسکونی چیست؟

این میزان از نسبت جمعیت یک محل بر مساحت آن محل به دست می‌آید که این مساحت عبارت است از کل مساحت آن منطقه که شامل فضاهای باز شهری و سطوح ساخته‌شده است. تراکم ناخالص مسکونی از تقسیم تعداد افراد ساکن در یک مجموعه مسکونی بر سطح اشغال آن مجموعه به دست می‌آید. تراکم شهری در ارتباط مستقیم با اندازه شهر است. بدین معنا که می‌توان به‌وسیله اندازه‌گیری تراکم‌ها در شهر به‌اندازه آن شهر دست پیدا کرد. همچنین در علم شهرسازی می‌توان با تعریف کردن تراکم برای نواحی شهر، اقدام به کنترل جمعیت و ساخت‌وسازها در آن شهر نمود. یکی دیگر از استفاده‌هایی که می‌توان از شاخص تراکم کرد ساماندهی عملکردهای موجود در یک شهر در نواحی مختلف آن شهر است. از طریق تراکم می‌توان به حوزه‌ها و هسته‌های یک شهر نفوذ کرد و می‌توان فهمید که آیا این حوزه‌های شهری در ارتباط باهم درست عمل می‌کنند. یکی از مهم‌ترین اهداف شاخص‌های تراکم برقراری توازن بین فضاهای تولیدشده معماری با فضاهای شهری و خارجی ست. برای کنترل تراکم از شاخص‌های متفاوتی استفاده می‌شود که این شاخص‌ها عبارت‌اند از: 1- ضریب سطح اشغال 2- ارتفاع ساختمانی 3- تراکم ساختمانی 4- تراکم واحد مسکونی در سطح در مقالات بعدی به توضیح هر یک از این شاخص‌ها خواهیم پرداخت.