لکه‌گذاری در معماری
لکه گذاری زمین شمالی، جنوبی، شرقی و غربی

لکه‌گذاری در معماری چیست؟

لکه‌گذاری در معماری به‌معنی جانمایی فضاها و بخش‌های اصلی پلان معماری ساختمان هست. همان‌طور که می‌دانید یک ساختمان مسکونی از بخش‌ها و فضاهای مختلفی تشکیل شده است. این فضاها عبارتند از:

• فضاهای دسترسی یا راه‌های ارتباطی مثل پله و آسانسور
• فضاهای عمومی مثل پذیرایی و سرویس بهداشتی اصلی ساختمان
• فضاهای نیمه‌خصوصی مثل نشیمن
• فضاهای خدماتی مثل آشپزخانه و…
• فضاهای خصوصی مثل اتاق‌خواب‌ها، حمام و…

در اولین گام برای طراحی و لکه‌گذاری پلان ساختمان مسکونی باید تصمیم بگیریم که هر کدام از این فضاها باید در کدام قسمت ساختمان قرار بگیرد. مثلا تصمیم بگیریم سرویس پله و آسانسور را کجای ساختمان طراحی کنیم. یا بهترین موقعیت آشپزخانه در پلان کجاست؟ یا اتاق‌خواب‌ها و پذیرایی را در کدام سمت بنا قرار دهیم و… به این کار لکه‌گذاری اولیه پلان یا همان توده‌گذاری می‌گوییم.

اما نکته بسیار مهمی که درباره لکه گذاری در معماری باید به آن توجه داشته باشید این است که لکه گذای پلان ساختمان با توجه به موقعیت قرارگیری و ابعاد زمین می‌تواند متفاوت باشد. به‌عنوان مثال لکه‌گذاری ساختمان در زمین شمالی با لکه گذاری پلان در زمین جنوبی متفاوت است. همینطور لکه گذاری پلان ساختمانی که سر نبش خیابان قرار دارد با لکه گذاری زمین شرقی یا زمین غربی متفاوت است. اگر می‌خواهید یک طراحی بی‌نقص داشته باشید، باید در هنگام لکه‌گذاری پلان، به شکل و موقعیت زمین توجه ویژه‌ای داشته باشید.

از آنجا که بیشترین نوع زمین‌هایی که در شهر‌های مختلف ایران وجود دارد، زمین‌های شمالی و جنوبی هست، در این آموزش به نحوه صحیح لکه‌گذاری پلان در زمین‌های شمالی و جنوبی و تفاوت آن‌ها با یکدیگر می‌پردازیم.

لکه‌گذاری پلان (تعریف زمین‌های شمالی و جنوبی)

اجازه بدهید قبل از اینکه بخواهیم وارد مبحث لکه‌گذاری پلان شویم، کمی در مورد زمین‌های شمالی و جنوبی صحبت کنیم و تعریف دقیق هر کام را یاد بگیریم.

زمین شمالی چیست؟

در تعریف دقیق، زمین شمالی به زمینی گفته می‌شود که در سمت شمال خیابان شرقی-غربی واقع شده باشد. در زمین شمالی فقط از یک سمت زمین، یعنی از سمت حیاط امکان نورگیری مستقیم داریم.  در زمبن شمالی معمولا حیاط در قسمت جنوبی زمین قرار می‌گیرد و بنای اصلی در شمال زمین جانمایی می‌شود. اگر بخواهیم خیلی ساده زمین‌های شمالی را تعریف کنیم اینگونه است:

زمین شمالی به زمینی گفته می‌شود که وقتی از خیابان می‌خواهیم وارد ساختمان شویم، ابتدا وارد حیاط اصلی ساختمان می‌شویم و بنای اصلی ساختمان در قسمت انتهایی زمین قرار دارد.

زمین جنوبی چیست؟

زمین‌های جنوبی برعکس زمین‌های شمالی هستند. زمین جنوبی به زمینی گفته می‌شود که در سمت جنوبی خیابان شرقی-غربی واقع شده باشد. برخلاف زمین‌های شمالی که فقط از یک سمت امکان نورگیری مستقیم داشتیم، در زمین‌های جنوبی از دو سمت امکان نورگیری مستقیم وجود دارد. هم از سمت خیابان اصلی و هم از سمت حیاط و این مهم‌ترین برتری زمین‌های جنوبی نسبت به زمین‌های شمالی است.

در زمین جنوبی وقتی می‌خواهیم از خیابان وارد ساختمان شویم، ابتدا وارد بنای اصلی ساختمان می‌شویم و حیاط اصلی در انتهای ساختمان قرار دارد.

زمین شمالی بهتر است یا زمین جنوبی؟

شاید برای شما هم سوال شده باشد که زمین شمالی بهتره یا زمین جنوبی؟ اینکه زمین شمالی برای ساختمان‌سازی مناسب‌تر هست یا زمین جنوبی به عوامل زیادی بستگی دارد و یک بحث مفصل است که در یک آموزش مجزا به آن می‌پردازیم. اما در اینجا به بررسی کلی زمین‌های شمالی و جنوبی می‌پردازیم و به‌طور کلی بررسی می‌کنیم که زمین شمالی مناسب‌تر هست یا زمین جنوبی؟

مهم‌ترین تفاوت زمین‌های شمالی و جنوبی در نورگیری آن‌ها است. همان‌طور که در تصویر زیر می‌بینید، در زمین‌های شمالی فقط از سمت حیاط امکان نورگیری را داریم، اما در زمین‌های جنوبی امکان نورگیری هم از سمت حیاط و هم از سمت خیابان وجود دارد و همین موضوع یکی از مزیت‌ها و عوامل برتری زمین‌های جنوبی نسبت به زمین‌های شمالی است. نکته دیگر مربوط به اجرای پیش‌آمدگی یا کنسول در زمین‌های جنوبی از سمت خیابان است.

اگر عرض خیابانی که زمین جنوبی در آن واقع شده است، حداقل 12متر باشد، می‌توانیم در طبقات بالای همکف مقداری را به شکل کنسول به زیربنای مفید ساختمان اضافه کنیم. همچنین در زمین‌های شمالی به‌منظور تأمین نور طبیعی فضاهایی که در انتهای زمین قرار می‌گیرند (معمولا اتاق‌خواب‌ها) مجبور هستیم نورگیر طراحی کنیم و این موضوع باعث می‌شود از زیربنای مفید واحد مسکونی کاسته شود. ولی در زمین‌های جنوبی به‌دلیل اینکه از دو سمت امکان نورگیری مستقیم داریم، معمولا نیازی به طراحی نورگیر داخل ساختمان نداریم. با درنظرگرفتن این موارد به این نتیجه می‌رسیم که در حالت کلی، زمین جنوبی بهتر و مرغوب‌تر از زمین شمالی است.

اولین گام برای لکه‌گذاری پلان معماری

شاید فکر کنید نخستین گام برای طراحی نقشه‌های اجرایی یک ساختمان، لکه‌گذاری پلان معماری است ولی صبر کنید. یک توصیه مهم به شما دارم. اجازه بدهید یک گام به عقب برگردیم. توصیه مهم و جدی من این است که قبل از هر چیز با توجه به نوع زمین و ابعاد زمین و همچنین ضوابط و مقررات شهرداری منطقه، حد و مرز سطح اشغال و مقداری که مجاز به احداث بنا هستید را در زمین مشخص کنید.

به‌عنوان‌مثال با توجه به ضوابط منطقه‌ای که زمین در آن قرار دارد، حداکثر طول پیشروی مجاز را محاسبه کنید. در اکثر مناطق، طول پیشروی مجاز برابر با 60درصد طول زمین است. بعد از آن با توجه به موقعیت همسایه‌ها و همجواری‌ها و ضوابط، میزان حداکثر پیشروی مازاد (معمولاً 2 متر) را مشخص کنید.

همچنین اگر در یک سمت و یا در هر دو سمت بنا در حیاط مجبور به اجرای پخ 45درجه هستید، این را هم مشخص کنید. یا در زمین‌های جنوبی اگر عرض خیابان برای اجرای پیشروی یا کنسول در سمت خیابان مناسب است، حداکثر مقدار کنسول در سمت خیابان را مشخص کنید.

همه این کارهای اولیه، قبل از شروع به طراحی و لکه‌گذاری پلان ساختمان بسیار مهم هستند. چون محدوده کار را مشخص می‌کند و باعث می‌شود ذهن شما در هنگام لکه‌گذاری در معماری و طراحی پلان دارای یک چارچوب منظم و ساختارمند باشد. بنابراین اولین قدم قبل از انجام لکه‌گذاری پلان ساختمان باید مشخص‌کردن حداکثر مقدار سطح‌اشغال و مرزهای ساخت بنا باشد.

حالا که محدوده بنا و حداکثر میزان سطح اشغال ساختمان را مشخص کردیم، نوبت به لکه‌گذاری پلان ساختمان می‌رسد. در ادامه لکه‌گذاری پلان در زمین‌های شمالی و جنوبی و تفاوت‌های آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

لکه‌گذاری پلان ساختمان در زمین‌های شمالی

همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، زمین‌های شمالی، زمین‌هایی هستند که ما ابتدا وارد حیاط می‌شویم و ساختمان در قسمت انتهایی زمین قرار دارد. همان‌طور که در شکل زیر می‌بینید در زمین‌های شمالی امکان نورگیری فقط از سمت حیاط وجود دارد و در انتهای زمین با توجه به اینکه مشرف به زمین و حیاط ساختمان پشتی هستیم، عملا امکان نورگیری مستقیم را نداریم.

بنابراین در زمین‌های شمالی ناچار هستیم برای فضاهایی که در قسمت انتهای زمین طراحی می‌کنیم حتما یک نورگیر با ابعاد مناسب طراحی کنیم تا امکان نورگیری برای فضاهای انتهای زمین هم وجود داشته باشد.

حالا می خواهیم شروع به لکه‌گذاری پلان در زمین‌های شمالی کنیم. ساختمانی که در این مثال مورد بررسی قرار می‌دهیم یک زمین شمالی با مساحت 250 مترمربع (عرض 10 متر و طول 25 متر) هست. از این جهت هم زمینی با این ابعاد را برای نمونه و مثال انتخاب کردیم که در قطعه‌بندی‌های استاندارد در ایران، جزو بیشترین زمین‌های موجود است. در این ساختمان حداکثر سطح نورگیری ما برابر با عرض زمین هست که در این مثال برابر با 10 متر هست.

نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که لکه‌گذاری آپارتمان‌های مسکونی و ساختمان‌های ویلایی با هم متفاوت است. چون در آپارتمان‌های مسکونی، معمولاً در طبقه همکف پیلوت یا پارکینگ ساختمان قرار دارد و در طبقات بالا در هر طبقه یک یا دو واحد مسکونی قرار دارد. در مثال‌هایی که مورد بررسی قرار می‌دهیم طراحی و لکه‌گذاری پلان آپارتمان‌های مسکونی را مورد بررسی قرار می‌دهیم که کاربری طبقه همکف آن‌ها پارکینگ است.

موقعیت پله و آسانسور در زمین‌های شمالی

در لکه‌گذاری پلان ساختمان در زمین‌های شمالی که به‌صورت آپارتمان هستند، باید به این نکته بسیار مهم توجه داشته باشید که به‌هیچ‌عنوان پله و آسانسور را در قسمت جلوی بنا و مشرف به حیاط طراحی نکنید. طراحی پله و آسانسور در ساختمان‌های شمالی در چنین موقعیتی چندین اشکال اساسی دارد:

1. اشکال اول این است که اگر سرویس‌پله را جلوی ساختمان طراحی کنیم، حداقل 2.5 تا 3 متر از عرض نورگیری مفید ما کم می‌شود که برای طراحی پلان بسیار نامناسب و مخرب هست. فراموش نکنید همیشه باید پلان ساختمان را طوری طراحی کنیم که فضاهای داخلی پلان معماری، بیشترین بهره را از نور و تهویه طبیعی ببرند.
2. طراحی سرویس‌پله در قسمت جلو و در نمای ساختمان‌های شمالی، می‌تواند تأثیر بسیار منفی روی نمای ساختمان شمالی بگذارد. همان‌طور که می‌دانید به‌دلیل وجود خرپشته برای دسترسی به پشت‌بام، ارتفاع خرپشته تقریباً به به‌اندازه ارتفاع یک طبقه از سایر قسمت‌ها بلندتر است و همین موضوع علاوه بر اینکه کار طراحی نمای ساختمان شمالی را سخت می‌کند، آسیب جدی به نمای ساختمان وارد می‌کند و تا حد زیادی از زیبایی و یک‌دستی نمای ساختمان می‌کاهد.
3. تأثیر منفی دیگری که طراحی پله در قسمت جلوی ساختمان‌های شمالی دارد این است که سیرکولاسیون داخلی پلان معماری را دچار مشکل می‌کند که در جلسه دوم دوره جعبه‌سیاه معماری به آموزش این موضوع مهم می‌پردازیم.

لکه گذاری پله در پلان معماری

احتمالاً برایتان این سوال ایجاد شده است که بهترین محل قرارگیری سرویس‌پله و آسانسور در پلان ساختمان مسکونی کجاست؟

با توجه به توضیحاتی که در بالا به آن اشاره کردیم، متوجه شدیم که در زمان لکه‌گذاری پلان ساختمان‌های شمالی، هرگز نباید سرویس‌پله را در قسمت جلو و در نمای ساختمان طراحی کنید. در ساختمان‌های شمالی، بسته به طول و عرض زمین و مساحت سطح اشغال، سرویس پله را یا در وسط بنا و یا در گوشه انتهایی ساختمان طراحی کنیم.

در زمین‌هایی با حدود ابعادی که در این مثال ذکر کردیم، (زمینی به مساحت 250 مترمربع و با ابعاد 10*25) که سطح اشغال ما نسبتی مستطیل‌گونه دارد، بهترین محل طراحی سرویس‌پله همان‌طور که در شکل زیر می‌بینید در وسط ساختمان است. مهم‌ترین دلیل این شکل از لکه‌گذاری هم سیرکولاسیون فضاهای داخلی پلان و دسترسی مناسب به تمام ریزفضاهای پلان ساختمان مسکونی است که در یک آموزش مجزا به این موضوع مهم می‌پردازیم.

لکه‌گذاری فضاهای داخلی در زمین شمالی

قبل از ادامه لکه‌گذاری پلان معماری باید درک درستی از انواع فضاهای داخلی در ساختمان مسکونی داشته باشیم. همان‌طور که می‌دانید فضاهای داخلی ساختمان مسکونی، با توجه به نوع کاربری آن به سه بخش اصلی تقسیم می‌شوند. این سه بخش عبارتند از:

• فضاهای عمومی مثل سالن پذیرایی و ناهارخوری
• فضاهای نیمه‌خصوصی مثل آشپزخانه و نشیمن
• فضاهای خصوصی مثل اتاق‌خواب‌ها و حمام

در زمان طراحی و توده‌گذاری پلان معماری باید به این نکته بسیار مهم توجه داشته باشیم که فضاهای عمومی، نیمه‌خصوصی و خصوصی را طوری در پلان معماری جانمایی کنیم که علاوه‌بر تفکیک مناسب این فضاها از یکدیگر، سیرکولاسیون داخلی و دسترسی‌های داخلی این فضاها با یکدیگر هم در بهترین حالت ممکن باشد.

بهترین شکل لکه‌گذاری پلان در زمین‌های شمالی

باتوجه به توضیحاتی که تا اینجا دادیم، بهترین شکل لکه‌گذاری پلان در ساختمان‌های شمالی به شکل زیر خواهد بود.

1. سرویس‌پله در وسط بنا قرار می‌گیرد.
2. در قسمت جلو و نمای ساختمان که بیشترین و مطلوب‌ترین نورگیری ممکن (نور جنوب) را داریم، باید فضاهای اصلی مثل آشپزخانه، نشیمن و پذیرایی و… را طراحی کنیم تا این فضاها از نور و تهویه و همچنین ویوی مناسب برخوردار باشند.
3. در زمین‌های شمالی باید بخش خصوصی یعنی اتاق‌خواب‌ها را در انتهای زمین طراحی کنیم. همان‌طور که قبلا هم اشاره کردیم در ساختمان‌های شمالی برای تأمین نور و تهویه طبیعی اتاق‌خواب‌ها که در انتهای زمین قرار می‌گیرد حتما لازم است یک نورگیر با ابعاد مناسب طراحی کنیم تا اتاق‌خواب‌ها از نور و تهویه طبیعی برخوردار باشند.

لکه‌گذاری پلان معماری در زمین‌های جنوبی

همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم، مهم‌ترین تفاوت زمین‌های شمالی و جنوبی میزان نورگیری مستقیم آن‌هاست و نباید تأثیر این تفاوت را در زمان لکه‌گذاری پلان نادیده بگیریم. البته در یک آموزش جداگانه به‌طورمفصل به بررسی انواع زمین‌ها و تفاوت‌ها و مزیت‌ و معایب هرکدام از آن‌ها پرداخته‌ایم که مطالعه آن خالی از لطف نیست.

بر خلاف زمین‌های شمالی که فقط از سمت حیاط امکان نورگیری مستقیم را داریم، در زمین‌های جنوبی هم از سمت حیاط (نور جنوب) و هم از سمت خیابان (نور شمال) امکان نورگیری مستقیم را داریم و همین موضوع باعث ایجاد تفاوت در لکه‌گذاری زمین‌های شمالی و جنوبی می‌شود.

نکته مهمی که در زمان لکه‌گذاری پلان در زمین‌های جنوبی باید به آن توجه داشته باشیم، موضوع نورگیری است. درست است که در زمین‌های جنوبی هم از سمت حیاط و هم از سمت خیابان امکان نورگیری مستقیم را داریم ولی باید به این نکته بسیار مهم توجه کنید که ارزش این دو نور به هیچ‌عنوان با هم برابر نیست!

در اولویت‌بندی نورگیری، بهترین و مطلوب‌ترین نور ممکن، نور جنوب هست که هم در ساختمان‌های شمالی و هم در ساختمان‌های جنوبی از سمت حیاط به ساختمان می‌تابد. در ادامه مهم‌ترین و بزرگ‌ترین اشتباهی که اکثر معماران و طراحان ساختمان در توده‌گذاری و لکه‌گذاری پلان ساختمان در زمین‌های جنوبی مرتکب می‌شوند را با هم بررسی می‌کنیم.

بزرگ‌ترین اشتباه معماران در لکه‌گذاری پلان ساختمان

طراحان ساختمان بر اساس یک تفکر اشتباه که متاسفانه در ذهن اکثر افراد جامعه وجود دارد، لکه‌گذاری در زمین‌های جنوبی را برعکس ساختمان‌های شمالی طراحی می‌کنند و به‌جرأت می‌توان گفت این بزرگ‌ترین و مرگبارترین اشتباه در لکه‌گذاری پلان در زمین‌های جنوبی است.

این افراد تصور می‌کنند سمت خیابان که درواقع نور شمال را دریافت می‌کند به‌واسطه همجواری با خیابان، بخش اصلی و مهم ساختمان است و معمولا فضاهای اصلی مثل آشپزخانه و پذیرایی را در قسمت شمالی زمین و مشرف به خیابان طراحی می‌کنند و اتاق‌خواب‌ها را در بخش جنوبی ساختمان و مشرف به حیاط قرار می‌دهند!

همان‌طور که گفتیم بهترین و مطلوب‌ترین نور ممکن، نور جنوب هست که هم در ساختمان‌های شمالی و هم در ساختمان‌های جنوبی از سمت حیاط به ساختمان می‌تابد. اگر لکه‌گذاری پلان معماری را به این شکل انجام دهیم، درواقع فضاهای اصلی از جمله آشپزخانه و پذیرایی را در طول روز از آفتاب و نور مستقیم محروم می‌کنیم و اتاق‌خواب‌ها که احتمالات در طول روز مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، غرق در نور خواهند بود!

بنابراین در زمین‌های جنوبی حتما لکه‌گذاری و طراحی پلان را به‌گونه‌ای انجام دهید که اتاق‌خواب‌ها در ضلع شمالی و مشرف به خیابان قرار بگیرند و فضاهای اصلی و عمومی مثل پذیرایی و آشپزخانه در ضلع جنوبی و مشرف به حیاط قرار داشته باشند تا در طول روز از آفتای مناسب و نور جنوب برخوردار باشند.

این شکل از لکه‌گذری پلان در زمین‌های جنوبی، مزایای زیاد دیگری هم دارد که در آموزش‌های بعدی به‌طور مفصل درمورد آن صحبت خواهیم کرد و خواهید دید که این شکل از توده‌گذری پلان تا چه حد می‌تواند کیفیت طراحی ما را افزایش دهد.

پاسخ به یک ابهام بزرگ درباره لکه‌گذاری پلان ساختمان

در زمین‌های شمالی بدون شک همه افراد با شیوه لکه‌گذاری پلان که در این آموزش توضیح دادیم موافق هستند اما اکثر افراد با نحوه لکه‌گذاری در زمین‌های جنوبی، به شکلی که ما توضیح دادیم موافق نیستند و همچنان دوست دارند رویه اشتباه را انجام دهند.

مهم‌ترین ایرادی که مخالفان این نوع لکه‌گذاری در زمین‌های جنوبی می‌گیرند که در واقع بهانه‌ای بیش نیست، این است که اگر اتاق‌خواب‌ها را در سمت خیابان طراحی کنیم با سروصدای موجود چه کنیم؟ می گویند اتاق خوابی که در سمت خیابان قرار دارد ساکت نیست و نمی‌توان در آن استراحت کرد!

من با اطمینان کامل به شما می‌گویم که هرگز دچار این اشتباه نشوید و فریب این توجیهات را نخورید. خوشبختانه امروز با توجه به مصالح ساختمانی جدید و پنجره‌های عایق و استاندارد اصلا نیازی نیست نگران سروصدای بیرون باشید! اگر ساختمان‌تان را به شکل استاندارد بسازید و در زمان ساخت از مصالح مرغوب استفاده کنید و نکات اجرایی را هم به درستی رعایت کنید، هیچ مشکلی از بابت سروصدا در هیچ بخش ساختمان نخواهید داشت.

متاسفانه خیلی از سازندگان از روی نادانی و ناآگاهی و یا متاسفانه از روی عمد و برای کاهش هزینه‌های ساخت و افزایش سود خودشان اصول مهم ساختمان‌سازی را رعایت نمی‌کنند. مثلا به‌جای استفاده از مصالح عایق از مصالح قدیمی و سنتی استفاده می‌کنند که به‌هیچ عنوان عایق صوت و عایق حرارت نیست. یا دیوارهای خارجی ساختمان را که باید با ضخامت 20 سانتی‌متر اجرا کنند، با ضخامت 10 سانتی‌متر اجرا می‌کنند و همین مسایل به‌ظاهر کم‌اهمیت باعث افت شدید کیفیت نهایی ساختمان برای مصرف‌کننده نهایی می‌شود.

بنابراین اگر در زمان احداث ساختمان اصول اولیه و استانداردهای ساختمان‌سازی را رعایت کنید، دیگر نیازی نیست نگران سروصدا یا مزاحمت یا هر چیز دیگری باشید و می‌توانید با خیال راحت لکه‌گذاری پلان معماری را به بهترین و صحیح‌ترین شکل ممکن انجام دهید.

نکات مهم لکه‌گذاری پلان معماری

1. انواع زمین‌ها بر اساس جهت قرارگیری و دسترسی و نورگیری آن‌ها به نام‌های مختلفی شناخته می‌شوند که در یک آموزش مجزا و به‌طورکامل به بررسی انواع زمین‌ها و تفاوت‌ها و مزیت‌های هر کدام خواهیم پرداخت. اما به‌طورکلی دو نوع زمین غالب داریم که زمین‌های شمالی و جنوبی هستند.
2. در تعریف ساده زمین‌های شمالی زمین‌هایی هستند که از سمت خیابان، ابتدا وارد حیاط اصلی می‌شویم و بنای اصلی ساختمان در انتهای زمین قرار دارد. و زمین‌های جنوبی زمین‌هایی هستند که از سمت خیابان، ابتدا وارد ساختمان اصلی می‌شویم و حیاط اصلی در انتهای زمین قرار دارد.
3. برای احداث آپارتمان مسکونی به‌صورتی‌که کاربری طبقه همکف پارکینگ باشد، زمین‌های جنوبی ارزش بیشتری نسبت به زمین‌های شمالی دارند.
4. بهترین موقعیت سرویس‌پله در زمین‌های شمالی و حنوبی در وسط بنا هست.
5. همیشه باید لکه‌گذاری پلان ساختمان، چه در زمین‌های شمالی و چه در زمین‌های جنوبی را طوری انجام دهیم که فضاهای اصلی ساختمان مثل پذیرایی و آشپزخانه رو به سمت حیاط قرار بگیرند تا در طول روز از نور جنوب که بهترین و باکیفیت‌ترین نور دریافتی هست برخوردار باشند.
6. در لکه‌گذاری اولیه پلان معماری باید بخش خصوصی و اتاق‌خواب‌ها را در بخش شمالی زمین طراحی کرد.
7. درزمین‌های شمالی حتما باید در انتهای زمین یک نورگیر طراحی کرد تا اتاق‌خواب‌ها از نور و تهویه طبیعی برخوردار باشند.

به نکات گفته شده در این آموزش نهایت دقت را داشته باشید و سعی کنید تمام موارد گفته شده را در طرحی‌های خودتان رعایت کنید. هر سوالی هم درباره لکه گذاری در معماری یا همان توده‌گذاری پلان ساختمان‌های مسکونی داشتید در بخش نظرات پایین صفحه مطرح کنید. خیلی سریع به تمام سوالات شما پاسخ می‌دهم.